دولت ایران قصد دارد تا سال آینده یک میلیون قطعه زمین روستایی را به افرادی که تمایل به سکونت در روستاها دارند، واگذار کند. طبق برنامه توسعه روستایی و مصوبه شورای عالی مسکن، تا پایان امسال ۵۰۰ هزار قطعه زمین به متقاضیان واجد شرایط برای ساخت مسکن اختصاص خواهد یافت.
به این ترتیب، در سال جاری و سال آینده هر کدام ۵۰۰ هزار قطعه زمین واگذار می‌شود و به همان تعداد تسهیلات ساخت مسکن نیز ارائه خواهد شد. در نهضت ملی مسکن، ساخت ۸۰۰ هزار واحد روستایی پیش‌بینی شده است که اگر برنامه واگذاری یک میلیون قطعه زمین به درستی اجرا شود، این تعداد از اهداف اولیه فراتر خواهد رفت. همچنین، دولت متعهد به ساخت سالانه ۲۰۰ هزار مسکن روستایی بر اساس قوانین بالادستی است.
واگذاری یک میلیون قطعه زمین روستایی از سه روش انجام خواهد شد؛
- روش اول: در قالب نهضت ملی مسکن است که در آن زمین‌های مناسب برای ساخت و ساز در حال الحاق هستند و به متقاضیانی که از شهرها به روستاها مهاجرت کرده‌اند، زمین‌هایی با حداقل متراژ ۵۰۰ متر واگذار می‌شود. تا کنون برای ۲۷۰ هزار قطعه زمین برنامه‌ریزی شده و در برخی استان‌ها مانند قم، زنجان و کردستان، قطعات زمین واگذار شده است.
برای تسهیل تأمین زمین در بخش مسکن، دولت مجاز به اعطای زمین به سرمایه‌گذاران و توسعه‌دهندگان طبق برنامه هفتم توسعه است. هدف اصلی از این واگذاری، تشویق مردم، به‌ویژه مهاجران روستایی، به بازگشت به روستاهاست.متقاضیان زمین روستایی می‌توانند از وام ۳۵۰ میلیون تومانی با کارمزد ۵ درصد و همچنین وام ۵۵۰ میلیون تومانی نهضت ملی مسکن بهره‌مند شوند. اخیراً وام ساخت مسکن روستایی از ۲۰۰ میلیون تومان به ۳۵۰ میلیون تومان افزایش یافته که این اقدام به رونق روستاها کمک خواهد کرد.
- روش دوم: تأمین زمین برای متقاضیان، واگذاری زمین توسط استان‌ها و با معرفی شورایاری‌های روستایی است. ساکنان روستا می‌توانند با مراجعه به شورای روستا، معرفی‌نامه دریافت کرده و تقاضای خود را به بنیاد مسکن استان ارجاع دهند. در این روش، افراد باید حتماً ساکن روستا باشند و از آنها تعهد کتبی برای زندگی در روستا اخذ می‌شود.
- روش سوم: واحدهای ساخته شده توسط بنیاد مسکن به متقاضیان واگذار می‌شود و اولویت با ساکنان روستا و افرادی است که قصد بازگشت به روستاها را دارند.
غلامرضا صالحی، رئیس بنیاد مسکن، اشاره کرده که فقط ۳۰ درصد روستاها اراضی ملی در اختیار دارند و ممکن است برخی روستاها در این طرح مشارکتی نداشته باشند. اما دولت مجاز به الحاق زمین در نزدیکی روستاها نیز شده است.
به گفته صالحی، در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱، ۳۳۰ هزار مسکن روستایی ساخته شده و مابقی متقاضیان نیز به بانک‌ها معرفی شده‌اند. با توجه به افزایش وام مسکن روستایی به ۳۵۰ میلیون تومان، پیش‌بینی می‌شود که در دو سال آینده حدود ۷۰۰ هزار واحد روستایی ساخته شود و در مجموع در چهار سال، بیش از یک میلیون مسکن روستایی تولید خواهد شد.
بنیاد مسکن همچنین در ساخت مسکن شهری نهضت ملی مسکن مشارکت دارد و تاکنون ۴۵۰ هزار متقاضی به این بنیاد معرفی شده‌اند که ۱۲۰ هزار واحد ساخته و تحویل داده شده و ۲۶۰ هزار واحد نیز در مرحله تعریف پروژه است. از ۵ میلیون و ۳۷۷ هزار واحد مسکونی روستایی، ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار واحد نوسازی و مقاوم‌سازی شده که هدف این است که تا سال ۱۴۰۵ به ۷۰ درصد ارتقا یابد.
با توجه به سهم بالای هزینه زمین در قیمت تمام شده مسکن، سیاستگذاران تلاش کرده‌اند در قالب برنامه‌های مختلف، زمین رایگان را برای متقاضیان کم‌درآمد و متقاضیان مسکن روستایی فراهم کنند.
به گفته ابوالفضل نوروزی، سرپرست دفتر اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی، سهم زمین در قیمت نهایی مسکن به ۶۰ درصد رسیده که این عدد در تهران به ۷۰ درصد نیز می‌رسد. در حالی که در سایر کشورها این سهم ۳۰ درصد است. در نهضت ملی مسکن تاکنون ۵۰ هزار هکتار اراضی برای واگذاری آماده شده است.
