سند ملکی یکی از مهمترین اسناد حقوقی است که در زمینه مالکیت املاک و مستغلات مورد استفاده قرار میگیرد. این اسناد نه تنها شناسایی و ثبت مالکیت یک ملک را تضمین میکنند، بلکه حقوق و تعهدات مرتبط با آن ملک را نیز تعیین مینمایند. از این رو، تفاهم و شناخت دقیق انواع سند ملک و معانی حاکم بر هر یک از آنها، ضروری است تا افراد قادر به مدیریت بهتر داراییهای خود باشند و از تعارضات و ابهامات حاصل از نادرستی در انتخاب نوع سند ملکی جلوگیری کنند.
در این مقاله، قصد داریم به بررسی و تشریح انواع مختلف سند ملکی بپردازیم. از سندهای املاک تجاری گرفته تا سندهای املاک مسکونی، این انواع سندها همگی ویژگیها و مزایای خود را دارند که در ادامه به تفصیل به آنها خواهیم پرداخت. در این راستا، ابتدا به معرفی کلی مفهوم سند ملکی و اهمیت ثبت مالکیت خواهیم پرداخت، سپس به تفصیل به بررسی انواع سند مالکیت و مزایای و معایب هر یک خواهیم پرداخت. در پایان نیز، نکاتی را که در انتخاب نوع مناسب سند ملکی باید مدنظر قرار گیرد را ارائه خواهیم کرد.
در علوم حقوق، "سند" به معنای مدرک یا نوشتهای است که شما یا دیگران میتوانند از آن به عنوان دلیل یا اثباتی از یک موضوع یا واقعه استفاده کنند. سند میتواند به شکل تاریخی، حقوقی، مالی، مذهبی و غیره باشد. سندها معمولاً به عنوان منابع اطلاعاتی در مسائل حقوقی، تاریخی و مالی مورد استفاده قرار میگیرند. قبل از هر چیز به آشنایی با اسناد رسمی و عادی پرداخته و تفاوتهای آنها را متذکر میشویم و سپس به بررسی هدفمان که شناخت انواع سند ملک و کاربرد آن میباشد، میپردازیم.
سند رسمی: سند رسمی یک مدرک حقوقی است که به طور رسمی و قانونی توسط مقامات و نهادهای دولتی یا مؤسسات حکومتی صادر میشود. این مدارک اغلب برای تأیید و اثبات وقوع یک حقیقت، رخداد یا موضوع مورد استفاده قرار میگیرند. به عنوان مثال، شناسنامه، گواهینامه تولد، گواهی ازدواج، رسیدگی به دعاوی قانونی و مدارک مالی مانند فاکتورهای مالیاتی از نمونههایی از سندهای رسمی هستند. این مدارک معمولاً برای ارائه به دولت، مؤسسات مالی و ارگانهای قانونی ضروری هستند.
در میان انواع سند ملک نیز هر سندی که در چهارچوب قانون توسط ماموران با صلاحیت تنظیم شده باشد سند رسمی است. سند رسمی در جهت اثبات ادله دعوا اهمیت زیادی دارد همانگونه که بر اساس ماده 1287 قانون مدنی در تعریف سند رسمی آمده است، سندی که در اداره ثبت اسناد و املاک و یا دفاتر اسناد رسمی یا نزد سایر ماموران رسمی در حدود صلاحیت آنها و بر طبق مقررات قانونی تنظیم شده، رسمی است.
براساس این ماده مدنی، سند رسمی دارای سه ویژگی اصلی است یکی اینکه سند رسمی همهی اعتبار و ارزش خودش را از «مامور رسمی قانون» میگیرد. حضور مامور رسمی تا زمانی است که قانون او را برای ثبت وقایع تعیین کرده باشد. پس مورد بعدی این است که ماموران دولت تا وقتی که از صلاحیت خارج نشوند مامور رسمی هستند و مادامی که از این مرز عبور کنند، صلاحیت خود را از دست خواهند داد. و درنهایت سندی که تنظیم میشود، در صورتی رسمی است که مامور رسمی، مقررات قانونی را رعایت کرده باشد.
سند عادی: سند عادی به مدارکی اطلاق میشود که توسط افراد یا موسسات خصوصی صادر میشوند و معمولاً دارای قدرت قانونی محدودتری نسبت به سندهای رسمی هستند. این مدارک ممکن است شامل قراردادها، توافقنامهها، صورتهای حساب، اطلاعات تجاری و مدارک شخصی غیردولتی مانند سوابق تحصیلی و کاری باشند. سند عادی به طور عمومی برای نشان دادن توافقها، اطلاعات تجاری، رویدادها و دیگر موارد غیرقانونی استفاده میشود.
هر سند و نوشتهای که شرایط سند رسمی را نداشته باشد و توسط افراد با صلاحیت در اماکن ذکر شده تنظیم نشده باشد را سند عادی میگویند. منبع صدور سند رسمی توسط مقامات دولتی و نهادهای قانونی است، در حالی که سند عادی توسط افراد یا موسسات خصوصی تهیه و ارائه میشود. سند رسمی دارای قدرت قانونی بیشتری است و به عنوان مدرک اثباتی در دعاوی مورد استفاده قرار میگیرد در صورتیکه سند عادی اینگونه نیست. از بین انواع سند ملک، قولنامههای ملکی یکی از انواع سندهای عادی محسوب میشوند. اگر بخواهید ملک بدون سند خود را که بصورت قولنامه ای معامله نموده اید سند دارد کنید به مقاله نحوه گرفتن سند برای ملک قولنامه ای مراجعه نمایید.
سند مالکیت یا "سند مالکیت ثبتی" یک سند رسمی است که تایید میکند که یک شخص حقیقی یا حقوقی مثل شرکت یا سازمان، به عنوان صاحب یا مالک یک ملک یا دارایی خاصی محسوب میشود. این سند به عنوان اثبات حقوق مالکیت در دادگاهها و در تراکنشهای مالی به کار میرود. سند مالکیت معمولاً توسط مقامات مختص به ثبت املاک و امور ملکیت ثبت میشود.
مندجات سند مالکیت شامل اطلاعاتی مانند شرح ملک است که جزئیات ملک یا دارایی را شامل میشود. این موارد در انواع سند ملک ممکن است تفاوتهای جزیی داشته باشند. محتویات شرح ملک میتواند اطلاعاتی در مورد موقعیت جغرافیایی، اندازه، نوع و استفاده از ملک را بیان کند. همچنین مشخصات مالک که نام و مشخصات شخص یا موجود حقوقی که به عنوان مالک ملک ثبت شده است میباشد.
مورد بعدی که در سند مالکیت ذکر میشود، شرایط و محدودیتهاست مثلا اگر بر روی ملک هرگونه شرایط، محدودیتها یا رویههای خاصی وجود دارد، این اطلاعات نیز در سند مالکیت قید میشوند. به عنوان مثال، ممکن است به مالک ملک مجوز داده شده باشد که از آن برای مقاصد خاص استفاده کند. یک شماره ثبتی یکتا نیز وجود دارد که به ملک اختصاص داده میشود و به عنوان شناسه آن در سیستم ثبت ملکیت استفاده میشود. در نهایت انواع سند ملک تاریخ صدور سند مالکیت و مهر مختصری که اثر انگشت امضای مسئول ثبت را نشان میدهد، وجود دارد که جزو مندرجات اصلی سند مالکیت است.
سند ملکی اسناد رسمی و حقوقی هستند که حقوق مالکیت یک ملک را تایید میکنند. در بسیاری از کشورها، سیستمهای مختلفی برای ثبت و اثبات مالکیت املاک وجود دارد. نمونههایی از انواع سند ملک شامل: سند تملیک یا سند مالکیت که این سند حقوق مالکیت یک ملک را به شما تایید میکند و در ایران، این سند توسط دفترخانههای املاک ثبت میشود و مالکیت ملک در آن ثبت میگردد. سند اجاره نشاندهنده حقوق و وظایف مالک و مستاجر در قبال اجاره ملک است. سند اقامتی یا سند وام معمولاً به منظور اخذ وامهای بانکی و یا هدایای مالی استفاده میشود. در این نوع سند، مالکیت ملک به صورت موقت به نفع طرف دیگر انتقال مییابد.
سند رهن یا گروگذاری برای تضمین وامهای بانکی به کار میرود. در این حالت، مالکیت ملک همچنان با شماست، اما حق بانک برای بهرهبرداری از ملک در صورت عدم تسویه وام تضمین میشود. سند وقفی به وقف کردن ملک به عنوان خیریه و اهدا به منظور استفاده عمومی اختصاص دارد. در این حالت، مالکیت به وقف دهنده تعلق ندارد و ملک برای مقاصد خیریه استفاده میشود. سند تجاری و صنعتی برای امور تجاری و صنعتی مانند فروشگاهها، کارخانهها و دفاتر استفاده میشود. این سند نشاندهنده مالکیت و کاربری تجاری یا صنعتی ملک است.
سند زمین کشاورزی برای املاکی استفاده میشود که به منظور کشاورزی و بهرهبرداری از زمین زراعی یا باغها به کار میروند. سند شریکی در برخی موارد، افراد ممکن است به صورت مشترک و شریکی در مالکیت یک ملک باشند و این سند حقوق و وظایف شرکا را تعیین میکند. برای آشنایی بیشتر با انواع سند ملک و کاربرد آنها باید به بررسی تک تک آنها بپردازیم.
از بین انواع سند ملک، شناختهترین شان سند شش دانگ است که حتما نامش برایتان آشناست. سند شش دانگ که جزو اسناد رسمی و یکی از معتبرترین اسناد ملکی است، به سندی گفته میشود که به صورت کامل به یک فرد تعلق میگیرد. خود کلمهی شش دانگ به معنای شش جهته و منظور از آن هم این است که شش دانگِ شمال، جنوب، شرق، غرب، بالا و پایین را در بر میگیرند که واژههای پایین و بالا به فضاهای فوقانی و زیرزمین اشاره دارند و در کل، نشان دهنده مالکیت تام مالک نسبت به ملک مربوطه هست. لازم به ذکر است که با توجه به اعتبار بالای این نوع اسناد، حواشی و مشکلات حقوقی بسیار کم میباشد.
سند ملکی تک برگ برخلاف سند منگولهدار، دفترچهای نبوده و تمامی مندرجات آن روی یک برگه موجود میباشد و صرفه جویی در مصرف کاغذ از مشخصات بارز آن است. در میان انواع سند ملک، مشخصه مورد تایید سند تک برگ این است که دارای هولوگرام بوده و به صورت مکانیزه و الکترونیکی، مشخصات ملک و مالک به صورت دقیق و خوانا در آن درج شده است به همین دلیل امکان جعل این سند بسیار پایین است. از سایر ویژگیهای سند ملکی تک برگ تسهیل در تعویض اسناد در محل دفاتر اسناد رسمی است.
به این ترتیب که در صورت وجود شرکاء در یک ملک، هر مالک حتی اگر نیم دانگ سهم داشته باشد سند مجزایی برای خودش دارد. و در زمان استعلام، اطلاعات دقیق و جزئی در اختیار کاربر قرار میگیرد. در هنگام نقل و انتقالات نیز این عمل در همان جلسهای که طرفین معامله در دفاتر اسناد رسمی اقدام به معامله میکنند انجام میگردد و بعد از تهیه و امضای فرمها، بقیه امور توسط دفاتر اسناد پیگیری شده و در نتیجه نیازی به مراجعه خریداران به ادارات ثبت نیست. در مقاله سند تک برگ چیست و چه تفاوتی با سند شورایی دارد؟ اطلاعات بیشتری در مورد این نوع سند میخوانید.
در گذشته که نظام مدیریتی اسناد مثل امروز نبود و اسناد به صورت یکپارچه و الکترونیک در دسترس نبودند، مردم برای توافق با هم قراردادهایی را به صورت مکتوب مینوشتند. سپس آن قرارداد را نزد علما و یا افراد معروف و سرشناسی که اکثر مردم آنان را قبول داشتند میبردند تا قرارداد را تایید کنند. وقتی این افراد قرارداد یا سند را امضا و مهر میزدند، آن سند از جانب همگان مورد تایید بود و آن را قبول داشتند. این نوع اسناد یا قراردادها را اسناد بنچاق گویند. امروزه در میان انواع سند ملک، این نوع اسناد کمتر کارایی دارد و اعتبارش بعد از تایید توسط مراجع قانونی پذیرفته میشود.
یکی دیگر از انواع سند ملک، سند ملکی شورایی است. سندی که توسط شورای محلی یک منطقه مورد تایید و مهر زده شده و باید به این نکته توجه داشت که این نوع سند «عادی» محسوب میشود. برای همین، اعتبار یک سند رسمی را نداشته و برای تبدیل این سند به یک سند رسمی باید مراحل زیادی را در ادارههای ثبت اسناد بگذرانید. اگر میخواهید اطلاعات کاملی در مورد اسناد شورایی و دردسرهای آن کسب نمایید به مقاله سند شورایی و مراحل تبدیل آن به سند قطعی مراجعه کنید.
یکی دیگر از انواع سند ملک که ممکن است با آن برخورد داشته باشید سند ملکی عرصه و اعیان است. در یک تعریف کلی و غیردقیق میتوان عبارت «عرصه» را زمینی دانست که ساختمان در آن بنا شده و «اعیان یا اعیانی» طبق نظر عموم مردم، به خود ساختمان اطلاق میشود هر چند که تعریف دقیقی نیست.
فرض کنید اداره اوقاف مالک عرصه یک مجتمع آپارتمانی است و شما فقط مالک اعیانی هستید یا در هرآنچه که به عرصه اضافه شده شریک هستید در این صورت به شما سند مالکیت اعیانی داده میشود و از مالکیت عرصه سهم ندارید. در تهران و همچنین در سایر استانهای کشور زمینهای زیادی هستند که شش دانگ یا قسمتی از آنها متعلق به اداره اوقاف بوده و وقف شده است در نتیجه اسناد مالکیت اعیانی هم در این شهرها زیاد دیده میشود.
شاید بعد خواندن اسم این سند تعجب کنید ولی باید بگوییم که در واقع این نوع از انواع سند ملک، همانطور که از اسمش پیداست، به شکل دفترچهای است که روی آن یک منگوله دارد و با نخ و یک تکه سرب پلمپ شده است. این پلمپ توسط اداره ثبت اسناد درج شده که صحت سند را تایید نموده و آن را به یک سند رسمی ملکی قابل اطمینان تبدیل میکند. مالکیت در این اسناد قطعی است و شک و شبههای در مسائل حقوقی آن نیست.
خیلی از مواقع پیش میاد که خریدارها میخواهند برای خرید منزل از وام و تسهیلات بانکی استفاده کنند. در این مواقع، سند برای مدتی که وام پرداخت میشود در رهن بانک گذاشته شده و این مورد در خود سند هم درج میشود. در اینگونه موارد در میان انواع سند ملک، باید به دنبال سند ملکی رهنی باشیم.
منظور از رهن سند در اختیار بانک، به معنای در گرو ماندن آن نیست، بلکه فقط در خود سند درج میشود که این سند تا تاریخی مشخص در رهن بانک خواهد بود. بعد از آن، سند به خریدار واگذار میشود. اگر فردی که تقاضای وام کرده نتواند در زمان معین وام را پرداخت کند، بانکی که سند در رهن آن است، این حق را دارد که آن ملک را تصاحب کند.
کلمه «مشاع» در واقع به معنای شریک بودن است. این کلمه از واژه «اشاعه» میآید و برای سند، زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که یک ملک، چند مالک داشته باشد. در تعریفی دیگر، میتوان گفت که سند مشاع نوعی سند ملکی است که بین چند شریک تقسیم شده است. اسناد مشاع یکی دیگر از انواع سند ملک در کشور هستند.
میتوان گفت که در یک سند مشاع، هر یک از افرادی که جزو شرکاء محسوب میشوند، صاحب بخشی از ملک هستند و هر کدام از آنها یک سند رسمی در اختیار دارند. ملک مشاع در واقع ملکی است که همه مالکان در تمام ملک با هم شریکند. به همین دلیل مسائل حقوقی، فرآیند فروش و یا خرید ملک مشاع کمی پیچیده است. برای خرید یک ملک مشاع بهتر است اطلاعات کافی در مورد آن جمع کنید و تحقیقات خودتان را در موردش کامل کنید.
این واژه مقابل واژه مشاع قرار دارد. مفروز از نظر قوانین ثبتی به این معنی است که فردی میخواهد سهم خودش را از یک زمین مشاع برداشته و آن را جدا کند. مثلا اگر چند فرد یک سند مشاع داشته باشند و هر کدام از این شرکاء بخواهند سهم خودشان را از ملک جدا کنند و به صورت انفرادی بر روی آن ساخت و ساز کنند، باید ملک به نسبت سهم مشاعی هر کدام از مالکان، بینشان افراز شود. در بین انواع سند ملک در کشور، مسائل «سند مفروز» بسیار پیچیده محسوب میشود.
تفکیک ملک عبارت است از تقسیم مال غیرمنقول اعم از خانه، زمین و به طور کلی هر مالی که قابل نقل و انتقال نباشد، به قطعات کوچکتر. صورتمجلس برای تفکیک، با استناد به گواهی پایان کار ساختمان، توسط اداره ثبت اسناد و املاک ارائه میگردد و این صورتجلسه صرفا به تعریف حدود واحدهای مستقل، ذکر مساحت آنها و شمارهگذاری آنها میپردازد بدون آنکه به مالکیت خصوصی واحدها کاری داشته باشد.
یکی دیگر از انواع سند ملک که ممکن است نامش را شنیده باشید سند ورثهای میباشد. هرگاه فردی که سند مالکیت ملکی به نامش صادر شده فوت کند، ورثه میتوانند با ارائه مدارک، اصل سند مالکیت مورث، گواهی حصر وراثت، تقاضای صدور سند مالکیت و فرم 19 مالیاتی، از اداره ثبت محل وقوع ملک، درخواست صدور سند مالکیت نسبت به سهم الارث خودشان.
سند معارض سندی است که مشابه آن برای همه یا قسمتی از ملک، با موضوع همین سند صادر شده باشد. یعنی دو سند رسمی با اسمها و تاریخ متفاوت صادر شده است. دارنده سند مالکیت معارض باید برای تعیین تکلیف سندهای متعارض، مبادرت به عنوان دعوای فسخ سند مالکیت در دادگاه کند. دادگاه بعد از بررسی، به هر یک از دو سندی که در تعرض ملک یا زمین دیگری باشد، حکم «ابطال سند معارض» را میدهد.
معمولا مردم تصور میکنند سند اوقافی یعنی سند ملکی که معارض بوده یا اداره اوقاف ادعای مالکیت نسبت به ملک داشته است. در میان انواع سند ملک، سند اوقافی نوعی سند ملکی است که مالک آن را وقف کرده و اداره اوقاف این ملک را به صورت اقساط 99 ساله به دیگران منتقل میکند. این قضیه استثنایی هست بر ماده 88 قانون مدنی در مورد مال وقف، که خرید و فروش ملک وقفی را مجاز ندانسته است. خریداران ملک اوقافی ملزم هستند تا مبلغ ناچیزی به عنوان قسط یا اجاره سالانه به اداره اوقاف بپردازند که میزان آن مثلا در یک زمین وقفی 200 متری ممکن است سالانه 300 هزار تومان باشد.
این املاک فرقی با املاک شخصی نداشته و ایرادی هم در آنها نیست. همچنین امکان ساخت و ساز نیز در این املاک وجود دارد. چه بسا خرید ملک وقفی به دلیل ارزانتر بودن برای کسانی که مشکل مالی و اقتصادی دارند و توانایی خرید املاک شخصی را ندارند، یک امتیاز محسوب شود. در مقالهای مجزا میتوانید در مورد اسناد اوقافی و نحوه تشخیص سند اوقافی و تفاوت با سند ملکی اطلاعات مفصلی کسب نمایید.
یکی دیگر از انواع سند ملک که باید بشناسیم، سند ملکی المثنی است. وقتی که سند مالکیت به هر دلیلی از بین برود، مثلا دچار آتش سوزی و حریق شده و اثری از آن باقی نماند، یا گم شود، مالک میتواند از اداره ثبت محلی که ملک در آنجا واقع شده است، تقاضا کند تا سند مالکیت المثنی برایش صادر نمایند. طبق ماده 120 اصلاحی آیین نامه قانون ثبت، موارد صدور سند المثنی به شکل زیر است:
آشنا بودن با انواع سند ملک یکی از مهمترین و اساسیترین مواردی هستند که در خرید املاک مطرح میباشند بنابراین خریداران باید دقت و توجه خاصی به این امر داشته باشد. حتما میدانید که خرید و فروش املاک با دو نوع سند رایج انجام میشود: املاکی که سند قطعی دارند و املاکی که با وکالت و قولنامه معامله میشوند.
سند وکالتی فروش املاک، همان خرید و فروش وکالتی املاک بدون انتقال سند قطعی ملک است. انجام چنین معاملاتی ریسک زیادی دارد چرا که وکالتنامهها با فوت افراد، باطل، و خریدار ملک دچار مشکلات انتقال سند ملک میشود. به همین دلیل پیشنهاد میکنیم در صورت عقد قراردادهای خرید و فروش املاک وکالتی، در اولین فرصت اقدام به ثبت و انتقال سند مالکیت نمایید.
اگر بنا به هریک از شرایطی که بالا ذکر شد اقدام به معامله وکالتی گردید، برای جلوگیری از مشکلات، بهتر است هرچه سریعتر اقدامات لازم برای تبدیل سند وکالتی به سند شش دانگ را انجام دهید و یا در کنار وکالت بلاعزل یک مبایعه نامه نیز تنظیم کنید. با ایجاد این مبایعه نامه یک حق مالکیت برای خریدار ایجاد میشود.
وکالت بلاعزل عقدی است جایز، یعنی عقدی که با مرگ هر یک از طرفین یا استعفای وکیل یا عزل وکیل توسط موکل و یا با جنون وکیل و یا موکل تموم میشود. برای مثال اگر کسی به دیگری وکالت دهد که اتومبیلی برایش بخرد، به کسی که وکالت میدهد «موکل» و به کسی که عمل خرید اتومبیل رو باید انجام میدهد، وکیل میگویند. حال اگر وکیل قبل از خرید اتومبیل دیوانه شده یا فوت کند و یا از انجام آن عمل استعفا دهد، و یا موکل او را عزل کند، دیگر اجازه انجام معامله اتومبیل را نخواهد داشت.
جمعبندی و نتیجهگیری:
در این مقاله با انواع سند ملک آشنا شدیم دانستیم که هر کدام از آنها ممکن است روزی به کارمان بیایند. بدون شک تعداد زیادی مسائل حقوقی در زمینه املاک، حول اسناد میچرخند و سندها نقش مهم و تاثیرگذاری در برد و باخت یک معامله دارند. سند مالکیت اهمیت بسیاری در حفظ و تعیین حقوق مالکیت دارد و به عنوان اطلاعات معتبر در دادگاهها و تراکنشهای مالی کاربرد دارد.
اسناد به نحوی هویت املاک هستند به همین دلیل لازم است دقت کافی در خرید خانه یا زمین داشته باشید. چرا که با یک اشتباه کوچک، سرمایه شما و محصول یک عمر زحمتتان به راحتی از دست میرود. همچنین، اهمیت تطابق میان اطلاعات سند ملکی و وضعیت ملک در واقعیت، بهعنوان یکی از مسائل حیاتی در انتخاب نوع سند مناسب، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
با مطالعه این مقاله، خوانندگان قادر خواهند بود تا با توجه به نوع و ماهیت ملکی که قصد دارند برای آن سند ملکی صادر کنند، انتخاب بهتری داشته باشند و از مشکلات آتی در زمینه مالکیت ملکها جلوگیری نمایند. ما تمام تلاش خود را بکار گرفتیم تا با توضیحات مفید به کمک شما بیایم و شما را با انواع سند ملک رسمی و عادی آشنا کنیم تا اگر یک روز معاملهای داشتید، موفق بوده و سرمایهتان حفظ شود.
خیلی عالی بود
عالی بود
در ۲نبش بین صدها هزار آگهی ثبتشده جستوجو کنید، به سرعت ملک مورد نظرتون رو پیدا کنید و برای انجام معاملهای مطمئن، با مشاورین املاک معتمد و متخصص شهرتون در ارتباط باشید.